Zanim łechtaczka zyskała łacińską nazwę „clitoris” miała wiele imion. Starożytni łamali sobie głowę nad nazwaniem tego, co do końca nie było poznane. Prym wiodły terminy wywodzące się z fallicznych skojarzeń, bo łechtaczka, chcąc nie chcąc, była traktowana jak „siostra” penisa. Zatem jedną z najstarszych odnotowanych nazw łechtaczki był „kobiecy penis”(łac. virga vel penis muliebris). Hipokrates do kobiecej anatomii podszedł z większą kreatywnością i stosował własne określenia: columella (tj. kolumienka/ filarek) lub całkowicie abstrakcyjne – uvula.  Arystoteles również znalazł właściwe sobie określenie „coles feminarum” (A. Portal). Aetius i Paweł z Aïginy zwykli mawiać nymph o tej części kobiecego ciała określanej poetycko: „ten mały twór ukrywający się pod wargami sromowymi podobnie jak młoda żona chowa się za woalką” . Awicenna nadał jej imię al bathara (lub el bathr), tzn. penis. Fizjolog Albucasis zwykł nazywać ją tentigo, czyli „coś poddawane naprężeniom”, jak również „miękkość miłości”. Ten ostatni termin kilka wieków później używany był przez Colombo, który utrzymywał, że sam wymyślił ową nazwę.
Grecki medyk Rufus z Efezu w traktacie „O nazwach ludzkich organów” poświęcił kobiecej anatomii intymnej cały rozdział pod tytułem „Wstydliwe kobiece organy”, w którym zamieścił definicję łechtaczki i kilka jej nazw popularnych za jego życia. Sam nazwał łechtaczkę: „umięśnioną plecionką” i zdefiniował ją jako „narząd wiszący po środku wejścia do szczeliny”.
Warto jeszcze wymienić trzy popularne w starożytności określenia łechtaczki: numoé (tzn. zakryty przedmiot), murton (czarna borówka) i hypodermis (tzn. organ, który jest pod skórą).
Wszystkie powyższe nazwy z czasem wyparte zostały przez dwa terminy: landica w świecie łacińskim oraz clitoris w grece.


Landica

Termin landica pojawił się stosunkowo późno, bo pod koniec II w. p .e. i początkowo był poprawnym słowem łaciny klasycznej, pozbawionym negatywnego nacechowania (E. W. Fay). Jednak dość szybko, z przyczyn bliżej nieznanych, nazwa ta została uznana za obsceniczną i niemal całkowicie wypadła ze słownika łaciny. W piśmie można ją było spotkać w Priapeach, erotycznych poematach poświęconych fallicznemu bogowi płodności, Priapowi.
Nazwę „landica" wyryto nawet na pocisku machiny miotającej podczas oblężenia Peruzji (dzisiejszej Perugii). Na kamieniu znalazł się wówczas taki napis: „fulmen peto landicam Fulviae/culum Octavia”¹. W starożytności bowiem był przyjęty zwyczaj wymiany obraźliwych tekstów między stronami walczącymi.

Warto wspomnieć, że landica widnieje również w zapiskach samego Cycerona, który w jednym ze swoich listów stosuje pewną grę słów², polegającą na powiązaniu nic nieznaczących sylab by w wymowie zabrzmiały jak wulgarne słowo – w tym przypadku „landica”.
Termin „landica” użyty był w pierwszej w dziejach rozprawie naukowej z dziedziny ginekologii, „Choroby kobiece” autorstwa Soranosa z Efezu.
Od słowa landica powstał przymiotnik „landicosa”, który oznaczał „mająca dużą łechtaczkę” ³.
Jakie są źródła słowa „landica”? Istnieje kilka hipotez związanych z etymologią tej nazwy. Szczególnie godna uwagi jest teoria E. W. Fay, według której landica wywodzi się od słowa „glandica” utworzonego ze słowa „glans” (dopełniacz „glandis”) tzn. żołądź prącia. Z czasem „g” w słowie „glandica” zanikło ze względu na uproszczenie jego wymowy.
Ponieważ słowo landica szybko wypadło z „oficjalnej” łaciny, to z łatwością zastąpiono je greckim określeniem „clitoris”, które w piśmie spopularyzowali w Rzymie m.in. Rufus z Efezu, Pollux i Suidas. Z drugiej strony słowo landica nadal było używane w innych romańskich językach, jak np. w starym języku francuskim czy rumuńskim. W starofrancuskim landica przekształciła się w landie lub landye. W słowniku języka francuskiego z czasów Ludwika XIV (przełom XVII i XVIII w.) znajduje się definicja słowa „landie”: „organy kobiece”, gdyż termin ten odnosił się do całości zewnętrznych narządów płciowych kobiety. Co ciekawe, w słowniku tym na próżno szukać słowa „clitoris”, które było wówczas popularne w łacinie.

Clitoris

Etymologia nazwy clitoris jest wciąż obiektem dyskusji. Istnieje wiele hipotez na temat pochodzenia tego słowa i nie sposób ustalić, która z nich jest właściwa. Warto zwrócić uwagę na fakt, że pierwotnie słowo to zapisywano na kilka sposobów: kleitoris (Rufus), kletoris (Pollux, II wiek), klitoris (Hesychius, VI wiek) i w końcu clitoris (Suidas, XI wiek).
We Francji termin „clitoris” pojawił się w XVII wieku w słowniku R. Cotgrave’a⁴ z 1611 r. (str. 203). Wkrótce później nazwa ta upowszechniona została w niemal całej Europie za sprawą włoskich i angielskich anatomów. Tym samym „landica” popadła w zapomnienie.

Etymologia słowa „clitoris” – główne hipotezy:

- od czasowników „cleitorizein” / „kleitorizein” oznaczającego lubieżny dotyk, łaskotanie, łechtanie
- od nazwy miasta Kleitor, założonego przez Cleitora. Owo miasto słynęło z fontanny, której woda smakowała jak wino
- od czasownika „Kleo”, oznaczającego świętować, oddawać cześć lub od przymiotnika „kleisto”, tzn. chwalebny, poważany, znany lub znakomity
- od nazwy miasta Kleitor lub Klitora w Arkadii (górzysty region Grecji),  położonego na wzgórzu
- od nazwy ciemnego kamienia, Klitoris, występującego na brzegach Indusu
- od imienia córki Myrmidona, Clitoris, która była tak małego wzrostu, że Jupiter chcąc ją uwieźć musiał przemienić się w mrówkę
- od czasownika „Kleio” znaczącego „zamykam” lub od słowa „kleis”, będącego określeniem przedmiotów używanych do zamykania, np. klucz lub zamek
- od słowa „Kleitus”, oznaczającego zbocze lub pochyłość góry lub wzgórza, a nawet małe wzgórze

Językoznawcy skłaniają się w stronę dwóch ostatnich etymologii (zwłaszcza Kleio, która pojawia się w kilku słownikach⁵). Mimo to nie mamy wciąż pewności, która z genez słowa „clitoris” jest właściwa, zwłaszcza, że nowe światło na historię tej nazwy rzucają badania M. Cohen’a⁶, który odkrył określenia podobne do terminu „clitoris” we współczesnych językach etiopskich.

---------------------
Literatura:

¹Hallett J.P.: Fulvia, Mother of Iullus Antonius, new approaches to the sources on Julia’s adultery at Rome, Helios, 2006, 33, No. 2.
²Cicero, Epistulae ad familiars 9.22
³ “Laxa et landicosa” – napis na ścianach domu publicznego w Pompejach
⁴ „Landie” i „landies” także występuje w słowniku Cotgrave’a (str. 570)
⁵m.in. JB Morin i Anse de Villoison: etymologiczny słownik francuskich wyrazów zapożyczonych z greki (1809)
⁶M.Cohen: The mysterious origins of the word „clitoris” in The classic clitoris; historic contributions to scientific sexuality, Th. Power, Lowry.